De geschiedenis van Lissabon
Lissabon is de hoofdstad van Portugal. Het ligt aan de Atlantische kust, in de zuidelijke helft van het land. Het is het culturele, politieke en economische centrum van Portugal en met 2,9 miljoen inwoners de grootste stad van het land. De stad is gebouwd op de noordoever van de rivier de Taag, die ontspringt in het binnenland van Spanje en – na een lengte van 1008 kilometer – bij Lissabon uitmondt in de Atlantische oceaan.
De vroege geschiedenis
Volgens de legende is Lissabon gesticht door de Griekse held Odysseus, tijdens zijn beroemde Odyssee. Feit is in elk geval dat er op de locatie van Lissabon rond 1200 v.Chr. een Fenicische handelspost ontstond en dientengevolge een nederzetting, welke zich in de loop der eeuwen verder uitbreidde. De Feniciërs (afkomstig uit het andere, oostelijk gelegen eind van de Middellandse Zee), waren echte reizigers; een zeevarend en ondernemend volk. Zij trokken uit over het gehele gebied van de Middellandse Zee (en dus zelfs daarbuiten, tot aan de Atlantische kust!), waarbij de Portugese kust slechts één van de vele plekken was waar zij neerstreken. Toen het Romeinse rijk (in later eeuwen) won aan invloed in het Middellandse zeegebied en de Romeinen de stad in 205 v.Chr. overnamen, zette die ontwikkeling en voorspoed verder door.
Toen later het Romeinse rijk uiteenviel en afnam qua invloed en over zijn hoogtepunt heen was, ging ook Lissabon mee in die ontwikkeling en raakte in verval. Barbaarse stammen, afkomstig uit Noordelijk Europa, vielen het land binnen en de Alanen overmeesterden de stad in 409. Zij werden nadien verslagen door de Sueven, welke op hun beurt werden verslagen door de Visigoten. Deze periode duurde tot omstreeks het jaar 700.
De Islam arriveert
In het jaar 711 vielen de Moren, de moslims vanuit Noord-Afrika, het Iberisch schiereiland binnen en overmeesterden het in zijn geheel. Zij heersten dan ook gedurende de volgende 450 jaar over Lissabon. Onder de Moorse overheersing ontwikkelde de stad zich opnieuw tot een belangrijk handelscentrum. Er zijn in Lissabon ook vandaag de dag nog diverse Moorse bouwwerken te zien; bijvoorbeeld het Castelo de São Jorge en de wijk Alfama.
De Moren verdreven
Afonso Henriques, de eerste koning van Portugal, verdreef de Moren in het jaar 1147. Hij werd daarbij geholpen door onder anderen de Engelse kruisvaarder Gilbert of Hastings, welke later de eerste bisschop van Lissabon werd. Een kathedraal werd gebouwd, waar de overblijfselen van de H. Vincentius werden ondergebracht, de beschermheilige van Portugal.
Lissabon wordt hoofdstad
In 1236, onder koning Afonso III, werd Lissabon de hoofdstad van Portugal. Onder invloed van diens zoon, koning Dinis, groeide Lissabon uit tot een waar centrum van cultuur. In 1290 werd de universiteit van Lissabon gesticht en de stad bloeide op, door de toenemende handel met de rest van Europa. Wel werd de stad gedurende de 14e eeuw zwaar geteisterd door de pest, welke vele slachtoffers eiste. De stad werd in 1373 aangevallen en geplunderd door Enrique II van Castilië, waarna Fernando I van Castilië de stad vergrootte en voorzag van een uitgebreide verdedigingslinie.
Ontdekkingsreizigers
In de veertiende en vijftiende eeuw verzwakten bovengenoemde conflicten en het herhaaldelijk opduiken van de pest de economie van Lissabon, maar met het aanbreken van de periode der ontdekkingsreizigers kwam daar verandering in. Vasco da Gama vertrok in 1497 vanuit Portugal voor een reis die hem uiteindelijk voerde naar het ontdekken van een zeeweg naar India. In navolging daarvan kwam een levendige handel in specerijen op gang, welke voor Portugal – en voor Lissabon – een aanzienlijke bron van winst opleverde. Toen Pedro Álvares Cabral in 1500 Brazilië bereikte, groeide Portugal uit tot een ware economische grootmacht, met alleen Spanje als rivaal van betekenis.
Spaanse overheersing
In 1578 kwam de jonge Portugese koning Sebastião I om het leven bij de slag van Alcázar-Quibir, tijdens een mislukte poging om Marokko aan te vallen en te onderwerpen. Hij liet geen troonopvolger na; een situatie waarvan de Spanjaarden gebruik maakten en in 1580 Portugal veroverden. In 1640 kwam er echter een einde aan de Spaanse overheersing.
Verwoesting en wederopbouw
Op 1 november 1755 kreeg de stad te maken met natuurgeweld dat zijn weerga niet kende. Vanaf ongeveer 09:30 in de ochtend werd de stad opgeschrikt door meerdere zware aardschokken, waardoor onder anderen velen kerken instortten en de menigten bedolven, die daar juist verzameld waren ter gelegenheid van Allerheiligen. Brand brak uit, die zich snel verspreidde, gevolgd door grote vloedgolven die de stad overspoelden. Grootschalige verwoesting en ruim 15.000 doden waren het gevolg…
Onder het bewind van koning José I werd de stad wederopgebouwd. Toen de Portugese koninklijke familie in 1807 naar Brazilië vluchtte voor de legers van Napoleon, werd Rio de Janeiro tijdelijk de hoofdstad van het Portugese rijk. Hierdoor geraakte Lissabon in een periode van verval.
De moderne tijd in
Vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw maakte Lissabon een nieuwe economische opbloei door, vooral door modernisering en industrialisatie. Wegen, spoorwegen en een rioleringssysteem werden aangelegd. De tram deed zijn intrede in de stad en de haven werd gemoderniseerd.
De toenmalige koning van Portugal, Carlos I, werd vermoord en twee jaar later werd de republiek uitgeroepen. Onder de dictator António Salazar (minister-president van Portugal van 1932 tot 1968) zette de modernisering door. De Anjerrevolutie, een geweldloze militaire staatsgreep in 1974 (vooral geïnitieerd door veelal linkse/socialistische bewegingen), maakte een einde aan het bewind van de opvolger van Salazar, Marcello Caetano. Nu, in 2022, is Portugal nog steeds een republiek, met een minister-president aan het hoofd van de regering.
In 1986 trad Portugal toe tot de EG (de Europese Gemeenschap). Lissabon mocht zich in 1996 culturele hoofdstad van Europa noemen, een titel die het met recht verdient.
Het tegenwoordige Lissabon is een prachtige stad, waar je wordt ondergedompeld in de rijke en bewogen geschiedenis die het hebben gemaakt tot wat je zult aantreffen als je de stad betreedt, in augustus 2023.
